چرا برای احیاء امر به معروف و عمل به وظیفه‌ی دینی و قانونی تلاش جدی نمی‌شود؟
چکیده:
در حالی که نقش امر به معروف در مدیریت جامعه واضح بوده و امر به معروف و نهی از منکر از دستورات بسیار مهم دینی ماست و مبنای انقلاب اسلامی ایران نیز بر اساس احیاء این دستور و تأسی به حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام بوده است، متاسفانه سفارشات دینی در این باره در نظام جمهوری اسلامی چنان که باید مورد توجه قرار نگرفته است. اصل هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز به امر به معروف و نهی از منکر می‌پردازد هنوز به خوبی به اجرا گذاشته نشده و جزو اصول عمل نشده‌ی این قانون است. حکم امام راحل برای اجرای این امر هنوز معطل است و دستور اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی در باب احیاء این اصل نیز چنان که باید مورد توجه همگان قرار نگرفت. حتی رهبران دینی و عالمان حوزوی و مراجع عظام تقلید نیز در این باره ورود جدی به میدان نداشتند. در چنین شرایطی انتظار می‌رود که دلسوزان و حافظان دین و حامیان مذهب از این گلایه‌ی رهبر معظم انقلاب بیشترین استقبال را داشته باشند و برای احیاء صحیح و درست این دستور دینی بهترین تدابیر اندیشیده شود. باید در احیاء امر به معروف مهمترین مسائل آن مد نظر گرفته شود و برای آن نهادسازی و تلاش جدی بشود، نباید امر به معروف فقط در فرعیات و مسائل جزئی منحصر شود و نیز شایسته است که نهادی فراقوه‌ای و جدی و نه صوری و ظاهری برای انجام این واجب الهی تشکیل گردد.
نقش امر به معروف در مدیریت جامعه
- در وجوب امر به معروف و نهی از منکر؛ جایگاه مهم آن در دین، اهمیت زاید الوصف آن در احیاء دیگر دستورات دینی، وظیفه‌ی حکومت دینی در انجام آن، آثار و برکات آن و عواقب ترک آن نیاز به قلم‌فرسایی نیست. همین بس که مولی الموحدین حضرت علی علیه السلام در وصیت‌نامه‌ی خویش فرمودند: « لَا تَتْرُكُوا الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ فَيُوَلَّى عَلَيْكُمْ شِرَارُكُمْ ثُمَّ تَدْعُونَ فَلَا يُسْتَجَابُ لَكُمْ» (نهج البلاغه نامه 47)
- انقلاب اسلامی ایران بر اساس دستور امر به معروف و نهی از منکر و مبتنی بر این فریضه‌ی مهم الهی شکل گرفت. اصل قیام امام خمینی و مجاهدت ملت ایران در همین راستا بود.
- از همان ابتدای انقلاب امام راحل عظیم الشان ملت ایران احیاء و نهادسازی برای امر به معروف را وظیفه‌ای حکومتی دانسته و دستور به ایجاد نهادی برای آن دادند. متن این دستور امام چنین است:
«بسم الله الرحمن الرحیم؛ شورای انقلاب اسلامی به موجب این مرقوم مأموریت دارد که اداره ای به اسم «امر به معروف و نهی از منکر» در مرکز تأسیس نماید؛ و شعبه های آن در تمام کشور گسترش پیدا کند؛ و این اداره، مستقل و در کنار دولت انقلابی اسلامی است و ناظر به اعمال دولت و ادارات دولتی و تمام اقشار ملت است. و دولت انقلاب اسلامی مأمور است که اوامر صادره از این اداره را اجرا نماید و این اداره مأمور است که در سراسر کشور از منکرات به هر صورت که باشد جلوگیری نماید و حدود شرعیه را تحت نظر حاکم شرعی یا منصوب از قِبَل او، اجرا نماید و احدی از اعضای دولت و قوای انتظامی حق مزاحمت با متصدیان این اداره ندارند. و در اجرای حکم و حدود الهی احدی مستثنی نیست حتی اگر خدای نخواسته رهبر انقلاب یا رئیس دولت مرتکب چیزی شد که موجب حد شرعی است باید در مورد او اجرا شود.» (صحیفه امام جلد 9، صفحه 213)
شایان ذکر است که مرحوم حاج سید احمد خمینی فرزند گرامی و یار همراه امام در توضیح این حکم چنان که در صحیفه‌ی امام آمده است نوشته‌اند: «این حکم چندی بعد از پیروزی انقلاب از طرف امام خمینی صادر شد و به محض اینکه شایع شد که امام چنین حکمی صادر کرده اند، از طرف شورای انقلاب و دولت موقت آمدند و به هر وسیله ای که بود جلوی آن را گرفتند، به دو علت: الف: هنوز تشکیلاتی برای به اجرا در آوردن آن نیست. ب: هرج و مرج می شود و هر کس، هر فردی را به محکمه می برد و یا روحانیون شهرها که وارد هم نیستند، دخالت می کنند.امام گرچه به هیچ وجه قبول نداشتند، ولی چون عده ای گفتند، قبول کردند. بعدها معلوم شد که اگر این حکم به اجرا گذاشته می شد با توجه به جوّ انقلابی می‌توانستیم جلوی خیلی از کارهای خلاف را بگیریم. و به عقیدۀ من دولت موقت از اینکه به محاکم کشیده شوند، هراس داشت».
- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران امر به معروف را چنان با اهمیت دانسته است که یک اصل از اصول خود را به آن اختصاص داده است. در اصل هشتم قانون اساسی چنین آمده است: «در جمهوری اسلامی ایران دعوت به خیر، امر به معروف و نهی از منکر وظیفه‌ای است همگانی و متقابل بر عهده‌ی مردم نسبت به یکدیگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت. شرایط و حدود و کیفیت آن را قانون معین می‌کند. و المؤمنون و المؤمنات بعضم اولیاء بعض یأمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر»
- رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنرانی اخیر خود در جمع مسئولان قضایی «حقوق آمران به‌معروف و ناهیان از منکر» را مطرح کردند و فرمودند: برخی مکرراً می‌گویند بعضی اصول قانون اساسی معطل مانده است، اما گویا آنها، اصل هشتم قانون اساسی را که مربوط به امر به‌معروف و نهی از منکر است، جزء اصول قانون اساسی نمی‌دانند و به این امر واجب توجه نمی‌کنند. ایشان با اشاره به حمایت بیانی و عملی خود از آمران به‌معروف، این کار را وظیفه قوه قضائیه خواندند.
- متاسفانه دستور اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی در باب احیاء این اصل نیز چنان که باید مورد توجه همگان قرار نگرفت. حتی رهبران دینی و عالمان حوزوی و مراجع عظام تقلید نیز در این باره ورود جدی به میدان نداشتند. در چنین شرایطی انتظار می‌رود که دلسوزان و حافظان دین و حامیان مذهب از این گلایه‌ی رهبر معظم انقلاب بیشترین استقبال را داشته باشند و برای احیاء صحیح و درست این دستور دینی بهترین تدابیر اندیشیده شود.
- نهادهای رسمی کشور از جمله قوه قضائیه و قوه مقننه در این زمینه باید پیشتاز باشند و قوه مجریه را در انجام چنین وظیفه‌ی مهمی راهنمایی و کمک کنند.
8. باید در احیاء امر به معروف مهمترین مسائل آن مد نظر گرفته شود و برای آن نهادسازی و تلاش جدی بشود، نباید امر به معروف فقط در فرعیات و مسائل جزئی منحصر شود و نیز شایسته است که نهادی فراقوه‌ای و جدی و نه صوری و ظاهری برای انجام این واجب الهی تشکیل گردد.
