تحلیل مدیریتی کابینه رئیسی حالا که کابینه دولت سيزدهم مشخص شده است و تقریباْ تمامی وزاری پیشنهادی آيت الله رئيسي رای اعتماد مجلس را کسب کردند ممکن شده است. حالا میتوانیم از منظر علم مدیریت و آموزه های مدیریت اسلامی به تحلیل این کابینه بنشینیم.

اما پیش از ورود به گود تحلیل باید مهمترین مسئله که در تمامی تحلیلهای مدیریتی مرتبط با مسائل سیاسی است ضرورت دارد را مورد توجه قرار دهیم: تحليل هاي مديريتي ما بايد فارغ از هر گونه جبهه گيري جناحي و سياسي باشد. به نظر ميرسد فرايندي كه در اين دولت تلاش شد در انتخاب كابينه به كار گرفته شود و اقدامات شايسته اي از جمله ايجاد كانال ارتباطي دريافت پيشنهاد از مردم و … انتخاب اين كابينه را شايسته يك نقد علمي و مديريتي ساخته است.

بر اين اساس حال كه كمي اين موضوع از داغي افتاده و تعريف و تمجيدها يا انتقادهاي تند سياسي نوشته و خوانده شده اند، تلاش ميكنيم به دور از آن فضا كابينه دولت سيزدهم را از چند منظر مورد توجه قرار دهيم. بر اين اساس در اين تحليل چهار موضوع اصلي مورد توجه قرار گرفته است:

1- توانمندي و تخصص هريك از وزرا

2- تناسب و هماهنگي كابينه (به نحوي كه بتواند عملكردي مسنجم و مناسب داشته باشد)

3- تناسب كابينه با وضعيت موجود كشور (روشن است هر مديري در وضعيتي خاص توانمندتر است مثل مربي فوتبال كه يكي بازيكن ساز است و ديگري استراتژيست)

4- تحليل كلان كابينه از منظر جهت گيري كلي

در اين راستا در ادامه به هر يك از اين موضوعات ميپردازيم:

تحلیل مدیریتی کابینه رئیسی: بررسی میزان توانمندي و تخصص هر يك از وزرا

در ادامه تلاش ميكنيم با نگاهي به رزومه هر يك از ورزا صلاحيت و توانمندي او را به بررسي بنشينيم.

دکتر عیسی زارع‌پور (ارتباطات و فناوری اطلاعات)

وی متولد سال ۱۳۵۹ شهرستان اسلام‌آباد غرب و دارای مدرک دکترای مهندسی کامپیوتر و دو مدرک پسادکتری در حوزه شبکه‌های رایانه‌ای و عضو هیأت علمی دانشکده مهندسی کامپیوتر دانشگاه علم و صنعت ایران است. وی به عنوان استاد دانشگاه و متخصص در حوزه سیاستگذاری و برنامه‌ریزی کلان فناوری اطلاعات و فضای مجازی، سوابق علمی و پژوهشی متعددی در حوزه فناوری ارتباطات و اطلاعات دارد که از آن جمله می‌توان به انتشار ده‌ها مقاله علمی و پژوهشی به زبان انگلیسی در نشریات و کنفرانس‌های بین‌المللی در حوزه نسل جدید شبکه‌های رایانه‌ای و دریافت چندین جایزه علمی و پژوهشی بین‌المللی در دوران تحصیل اشاره کرد.

معاون رییس قوه قضاییه و رئیس مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه، موسس و رئیس مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، عضو کمیسیون راهبردی شورای عالی فناوری اطلاعات کشور، مجری توسعه خدمات الکترونیک در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، عضو کارگروه فناوری اطلاعات دولت نهم و دهم، عضو کمیته ملی اطلاعات برای همه «کمیسیون ملی یونسکو» از جمله سوابق اجرایی وی می‌باشد.

حجت‌الاسلام والمسلمین سید اسماعیل خطیب (اطلاعات)

وی متولد سال ۱۳۴۰ است و حضور در درس خارج فقه رهبر معظم انقلاب و آیات عظام فاضل لنکرانی، مکارم شیرازی و مرحوم آیت‌الله حاج آقا مجتبی تهرانی، حضور و فعالیت در اطلاعات عملیات سپاه از سال ۱۳۵۹، فعالیت در وزارت اطلاعات با توجه به آشنایی با موضوعات اطلاعاتی و امنیتی، حضور در دفتر مقام معظم رهبری، ریاست مرکز حفاظت و اطلاعات قوه قضائیه و رییس حراست آستان قدس رضوی از جمله سوابق اجرایی، مدیریتی و فعالیت‌های وی می‌باشد.

دکتر احسان خاندوزی (امور اقتصادی و دارایی)

وی متولد سال ۱۳۵۹ در شهر گرگان و دانش‌آموخته دکترای علوم اقتصادی است.

وی که پیش از این نماینده مجلس یازدهم، نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس و رئیس فراکسیون فضای تولید و کسب و کار مجلس بود در سوابق مدیریتی خود مدیر گروه اقتصاد اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی، دبیر شورای اقتصادی سازمان صدا و سیما، مدیرکل مرکز پژوهش‌های اقتصادی مجلس شورای اسلامی و عضویت در هیأت مقررات‌زدایی و تسهیل مجوزهای کسب و کار را دارد.

خاندوزی تألیف وترجمه ۵ عنوان کتاب و ده‌ها مقاله علمی و پژوهشی در حوزه اقتصاد را در کارنامه علمی و تحقیقاتی خود دارد.

دکتر حسین امیر عبداللهیان (امور خارجه)

وی متولد سال ۱۳۴۳ شهرستان دامغان و دانش آموخته کارشناسی روابط دیپلماتیک از دانشکده وزارت امور خارجه، کارشناسی ارشد روابط بین الملل از دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و دکتری تخصصی روابط بین الملل از دانشگاه تهران است که از سوابق متعدد اجرایی و میدانی در حوزه دیپلماسی برخوردار است.

دستیار ویژه رئیس مجلس و مدیرکل امور بین الملل مجلس شورای اسلامی، معاون عربی و آفریقایی وزارت امور خارجه، مدیرکل خلیج فارس و خاورمیانه وزارت امور خارجه، سفیر جمهوری اسلامی ایران در بحرین، رئیس ستاد ویژه عراق در وزارت امور خارجه، معاون مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه، عضو کمیته سیاسی – امنیتی مذاکرات هسته‌ای ایران با تروئیکای اروپایی، عضو کمیته مذاکرات ایران و عراق و آمریکا در موضوع عراق از جمله مسئولیت‌های مهم اجرایی وی در حوزه سیاست خارجی و دیپلماسی است.

امیرعبداللهیان همچنین علاوه بر تدریس اصول دیپلماسی و سیاست خارجی در دانشگاه، تألیفات و مقالات متعدد علمی و پژوهشی در این حوزه دارد.

دکتر بهرام عین‌اللهی (وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)

وی متولد ۱۳۳۷ سراب، متخصص چشم‌پزشکی، فلوشیپ قرنیه و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است.

معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دبیر انجمن آموزش علوم پزشکی، عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی کشور، عضو شورای عالی استعدادهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دبیر شورای گسترش دانشگاه‌ها، دبیر شورای شورای آموزش پزشکی و تخصصی کشور، رئیس دفتر نظارت و ارزیابی معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از جمله سوابق علمی و اجرایی وی می‌باشد.

دکتر حجت‌الله عبدالملکی (تعاون، کار و رفاه اجتماعی)

وی متولد سال ۱۳۶۰ شهرری و دانش‌آموخته دکترای اقتصاد از دانشگاه اصفهان، اقتصاددان و عضو هیأت علمی دانشگاه است.

عضو هیأت امنای کمیته امداد امام خمینی(ره) با حکم مقام معظم رهبری، معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد، رئیس شورای اطلاع‌رسانی و رئیس هیأت اندیشه‌ورز، رئیس کارگروه انتشار اوراق قرض‌الحسنه کمیته امام خمینی(ره)، عضو هیأت مدیریه صندوق بیمه اجتماعی روستائیان و عشایر، رئیس گروه مطالعات اسلامی بیمه و دبیر شورای اقتصاد سازمان صدا و سیما از جمله سوابق اجرایی و مدیریتی وی است.

تألیف ۸ عنوان کتاب در حوزه‌های اقتصاد مقاومتی، اقتصاد کرونا و الگوی اسلامی و ایرانی پیشرفت و ده‌ها عنوان مقاله علمی و پژوهشی در حوزه اقتصاد از جمله فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی عبدالملکی است.

دکتر سید جواد ساداتی‌نژاد (جهاد کشاورزی)

وی متولد سال ۱۳۵۱ کاشان و دکترای آبخیزداری گرایش هیدرولوژی از دانشگاه دولتی مسکو و رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی در مجلس یازدهم است.

وی فعالیت اجرایی خود را از سال ۷۳ از جهاد سازندگی کاشان شروع کرده و از دوره دهم مجلس شورای اسلامی نمایندگی مردم کاشان و آران و بیدگل را برعهده دارد.

معاونت پارلمانی وزارت علوم در دولت دهم، ریاست دانشگاه کاشان، معاون ادارای و مالی دانشگاه تهران و دبیر کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی شورای علوم، تحقیقات و فناوری کشور از جمله فعالیت‌های علمی و اجرایی وی است.

دکتر امین‌حسین رحیمی (دادگستری)

وی متولد سال ۱۳۴۷ ملایر و دانش آموخته دکتری در رشته فقه و حقوق جزا، قاضی دادگستری با بیش از ۳۵ سال خدمت در مشاغل مختلف قضایی است.

معاون منابع انسانی و امور فرهنگی قوه قضائیه، نماینده مردم ملایر در مجلس هشتم، مشاور رئیس قوه قضائیه، دادستان دیوان محاسبات کشور، رئیس کل دیوان محاسبات کشور، معاون سیاسی و امنیتی دادستان کل کشور و مشاور عالی رئیس قوه قضائیه و رئیس مرکز امور هماهنگی مجلس از جمله سوابق مدیریتی و اجرایی وی است.

امیر سرتیپ ستاد دکتر محمدرضا آشتیانی (دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح)

وی متولد سال ۱۳۳۹ تهران و دارای مدرک تحصیلی دکتری تخصصی علوم دفاعی راهبردی و عضو هیأت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی با مرتبه دانشیاری است.

جانشین رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، رئیس بازرسی و ایمنی ستاد کل نیروهای مسلح، جانشین فرماندهی کل ارتش جمهوری اسلامی ایران، عضو هیأت رئیسه فرماندهی نیروی زمینی ارتش، فرماندهی یگان‌های رزمی در دوران دفاع مقدس و خدمت در مشاغل راهبردی، فرماندهی، ستادی و اطلاعاتی کشور از جمله سوابق مدیریتی و اجرایی وی در حوزه دفاعی و نظامی است.

مهندس رستم قاسمی  (راه و شهرسازی)

وی متولد سال ۱۳۴۳ لامرد کارشناسی ارشد مهندسی عمران از دانشگاه امیرکبیر و عضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین(ع) است. فرمانده مهندسی نیروی دریایی سپاه، فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا(ص)، عضو هیئت مدیره سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران،مدیرعامل شرکت قطارهای شهری کشور، عضو اتاق بازرگانی ایران، وزیر نفت دولت دهم، عضو هیأت عامل بانک مرکزی، ریاست اوپک و عضو هیأت عامل صندوق توسعه ملی از جمله سوابق وی است.

دکتر سیدرضا فاطمی امین (صنعت، معدن و تجارت)

وی متولد سال ۱۳۵۳ و دارای مدرک مهندسی الکترونیک، مهندسی سیستم‌های اقتصادی و اجتماعی (کارشناسی ارشد) و دکترای تخصصی مدیریت راهبردی دانش (در مرحله اخذ دانشنامه) است.

وی تجربیات و سوابق اجرایی مهمی از جمله معاونت برنامه‌ریزی وزارت «صنعت، معدن و تجارت»، معاون برنامه‌ریزی توسعه و فناوری وزارت صنایع و معادن و عضو هیأت عامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، مشاور وزیر و رئیس ستاد تحول صنایع و معادن، مدیر عامل سازمان اقتصادی رضوی و مجری طرح نوسازی خودروهای فرسوده را دارد.

وی در کنار فعالیت‌های علمی و پژوهشی و سوابق اجرایی و مدیریتی مرتبط با حوزه صنعت و معدن، تألیفات متعددی در این حوزه دارد.

دکتر محمدعلی زلفی گل (علوم، تحقیقات و فناوری)

وی متولد سال ۱۳۴۵ روستای صالح‌آباد از حومه شهرستان آشتیان استان مرکزی و دانش آموخته دکتری شیمی آلی از دانشگاه شیراز و عضو هیأت علمی دانشگاه بوعلی سینای همدان است.

قائم مقام معاون اول رئیس جمهور در بنیاد نخبگان در دولت نهم، عضو کمیسیون مشورتی نخبگان و استعداد‌های درخشان شورای عالی انقلاب فرهنگی، معاون آموزشی دانشکده علوم پایه، ریاست و معاونت پژوهشی و فناوری دانشگاه بوعلی سینا همدان، دبیر و نایب رئیس انجمن شیمی ایران (به صورت انتخابی به مدت چهارده سال که اکنون ادامه دارد) از جمله سوابق مدیریتی و اجرایی وی در مراکز علمی، دانشگاهی و تحقیقاتی کشور است.

دریافت نشان درجه ۲ پژوهش، رتبه اول جشنواره بین المللی خوارزمی، انتخاب به عنوان استاد نمونه و پژوهشگر برتر کشوری، کسب رتبه شیمیدان برجسته، دانشمند یک درصد آی.اس.آی، برنده جایزه علامه طباطبایی(ره) بنیاد ملی نخبگان، انتخاب به عنوان دانشمند برگزیده کشورهای اسلامی و تألیف کتب و مقالات متعدد علمی و پژوهشی بین‌المللی از جمله موفقیت‌های علمی وی است. نامبرده مقالات متعدد در زمینه سیاستگذاری علم، فناوری و فرهنگی منتشر نموده‌ است. کتاب «دانش برای دانایی» وی برگرفته از مقالات نامبرده در این زمینه می باشد.

دکتر محمد مهدی اسماعیلی (فرهنگ و ارشاد اسلامی)

وی متولد سال ۱۳۵۴ در شهرستان کبودرآهنگ همدان و دانش آموخته دکتری علوم سیاسی از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران است، تحصیلات حوزوی را نیز تا پایان دوره سطح ادامه داده است.

معاون فرهنگی مرکز برررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری در دولت نهم، معاون پژوهشی مرکز اسناد انقلاب اسلامی و تولید بیش از ۲۰۰ اثر در حوزه تاریخ، معاون استاندار اصفهان، عضو کارگروه تحول فرهنگی وزارت ارشاد در دولت نهم، مشاور فرهنگی تولیت آستان قدس رضوی، مشاور فرهنگی و اجتماعی رئیس قوه قضائیه، مدیرکل نظارت سیمای صدا و سیما و مدیرکل برنامه ریزی مرکز تحقیقات صدا و سیما از جمله سوابق اجرایی و مدیریتی وی است.

اسماعیلی تألیفات متعددی اعم از کتاب و مقاله در حوزه فلسفه، اندیشه و فرهنگ از خود برجای گذاشته است.

دکتر احمد وحیدی (کشور)

وی متولد سال ۱۳۳۷ شیراز و دانش آموخته دکتری تخصصی مدیریت راهبردی و رئیس و عضو هیأت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی است.

عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضو و رئیس کمیسیون سیاسی، دفاعی و امنیتی مجمع تشخیص مصلحت نظام، از مسئولین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دوران دفاع مقدس، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در دولت دهم، جانشین وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، فرماندهی نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، عضو هیأت نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی نظام، عضو شورای راهبردی روابط خارجی و ریاست مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی از جمله سوابق اجرایی و مدیریتی وی می‌باشد.

مهندس سید عزت‌الله ضرغامی (میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری)

وی متولد سال ۱۳۳۸ تهران و دانش‌آموخته مهندسی عمران از دانشگاه صنعتی امیرکبیر، کارشناس ارشد مدیریت صنعتی است و در حال حاضر دانشجوی دکترای ارتباطات می‌باشد.

دو دوره ریاست سازمان صدا و سیما با حکم مقام معظم رهبری، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با حکم مقام معظم رهبری و همچنین عضویت در شورای عالی فضای مجازی با حکم مقام معظم رهبری، معاون امور مجلس و استان‌های صدا و سیما، معاون امور سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون امور مجلس و استان‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاون امور مجلس وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، رئیس کارخانجات صنعتی شهید حسن باقری، معاون فرهنگی و عضو شورای مرکزی جهاد دانشگاهی دانشگاه امیر کبیر از جمله سوابق مدیریتی و اجرایی وی است.

مهندس جواد اوجی (نفت)

وی متولد سال ۱۳۴۵ شیراز و دانش آموخته رشته مهندسی نفت از دانشگاه صنعت نفت است، معاون وزیر و مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران در دولت دهم، رئیس هیأت مدیره نظارت بر تولید و پالایشگاه‌های گازی، مدیرعامل و نایب رئیس هیأت مدیره شرکت بهره برداری نفت و گاز زاگرس جنوبی، رئیس هیأت مدیره شرکت مهندسی توسعه گاز ایران، مدیرعامل گروه اقتصاد مفید، مدیرعامل هلدینگ انرژی گستر سینا و مدیرعامل و نایب رئیس هیأت مدیره هلدینگ نفت و گازی توسعه پترو مفید، عضو هیأت امنای دانشگاه صنعت نفت و عضو هیأت رئیسه صندوق بازنشستگی صنعت نفت از جمله سوابق اجرایی و مدیریتی وی در حوزه نفت و گاز است.

مهندس علی اکبر محرابیان (نیرو)

وی متولد سال ۱۳۴۸ خوانسار و دانش آموخته مهندسی عمران از دانشگاه علم و صنعت ایران و کارشناسی ارشد اقتصاد از دانشگاه تهران، درحال حاضر دانشجوی دکترای اقتصاد واحد علوم تحقیقات و در مرحله دفاع از پایان نامه با موضوع: اثرات آزادسازی تعرفه برق بر رشد اقتصادی و رفاه خانوار با رویکرد اقتصادی مقاومتی است.

وزیر صنایع و معادن در دولت‌های نهم و دهم، دستیار ویژه رئیس جمهور و مجری طرح مهر ماندگار (با هدف تکمیل و راه‌اندازی صدها طرح و پروژه کلان کشور بویژه در حوزه سد، نیروگاه، آبرسانی، پالایشگاه پتروشیمی، راه و راه آهن، بندر و…)، مشاور رئیس جمهور، ریاست ستاد تبصره ۱۳ مجری نوسازی ناوگان خودرویی کشور، سهمیه‌بندی بنزین و توسعه حمل و نقل عمومی، عضو شورای عالی فنی کشور، عضو شورای پول و اعتبار و رئیس کارگروه حمایت از تولید کالاهای داخلی از جمله سوابق مدیریتی و اجرایی محرابیان است.

دکتر سیدحمید سجادی هزاوه (ورزش و جوانان)

وی متولد سال ۱۳۴۸ تهران و دانش‌آموخته دکترای تخصصی مدیریت و برنامه ریزی در تربیت بدنی است.

معاون امور ورزشی سازمان تربیت بدنی و معاون ورزش قهرمانی و حرفه‌ای وزارت ورزش و جوانان در دولت دهم، عضویت در هیأت رئیسه و هیأت‌های مختلف فدراسیون دو و میدانی، مدیرعامل و عضو هیأت مدیره باشگاه فرهنگی ورزشی سایپا، مدیرعامل موسسه ورزش و تفریحات سالم منطقه آزاد کیش، عضو شورای عالی سیاستگذاری ورزش سیما، مدیرکل تربیت بدنی دانشگاه آزاد و نایب رئیس کمیته تربیت بدنی بین دول یونسکو از جمله مهمترین مسئولیت‌های اجرایی و مدیریتی وی در حوزه ورزش است.

سجادی که خود از قهرمانان ملی، المپیک و مدال آور در مسابقات آسیایی رشته ورزشی دو و میدانی است، همچنین دارای سوابق علمی و آموزشی در حوزه ورزش بوده و ضمن تدریس رشته تربیت بدنی در دانشگاه‌های کشور تألیفات و مقالات متعدد ملی و بین المللی در زمینه مدیریت ورزشی به رشته تحریر درآورده است.

 

همانطور كه مشاهده ميكنيد بررسي سوابق اعضاي كابينه (بجز چند مورد) نشان ميدهد كه تخصص مرتبط يكي از معيارهاي انتخاب وزيران توسط آيت الله رئيسي بوده است. از سوي ديگر، با توجه به تأكيدي كه بر جوانگرايي در مردم و حاكميت وجود دارد نميتوان انتظاري يك بام و دو هوا از كابينه داشت و تجربه اندك برخي وزرا را دستمايه نقد قرار داد.

بر اين اساس به نظر ميرسد كه در گام اول بررسي انتقادي ما كابينه انتخاب شده سربلند بوده و توانسته است معيارهاي نسبي تخصص را كسب كند.

البته باید توجه داشت که این تحلیل تا بدین جا و در این گام بدون توجه به شرایط کشور انجام گرفته است. یعنی اگر هیچ شرایط خاصی در کشور نداشته باشیم و تمایل به جوانگرایی هم داشته باشیم افراد کابینه عمدتاْ در امور مربوط به حوزه وزارتی خود تخصص دارند.

حال به گام دوم تحليل انتقادي خود ميپردازيم.

بررسی میزان انسجام و هماهنگی کابینه دولت سیزدهم

در بخش گذشته توانمندی و تخصص هر یک از وزرا را مورد بررسی قرار داده و دیدیم اغلب دارای توانمندی نسبی و تخصص مرتبط هستند. حال لازم است به تناسب و هماهنگی کلی در کابینه بپردازیم.

بررسی کابینه از این منظر نشان میدهد که هم نقاط مثبت و هم نقاط منفی متعددی از حیث هماهنگی در کابینه دیده میشود.

از یک سو انتخاب برخی نیروهای جوان برای پست های مهم اقتصادی مثل وزارت اقتصاد و کار در کنار انتخاب محمد مخبر به عنوان یک مدیر شناخته شده و انتصاب او به عنوان مسئول و هدایت کننده امور اقتصادی دولت میتواند هماهنگی خوبی را در این عرصه ایجاد کند.

اما از سوی دیگر برخی اقدامات و انتخابات میتوانند بر هم زننده این هماهنگی باشند. به عنوان نمونه انتخاب سید مسعود میرکاظمی به عنوان رئیس سازمان برنامه و بودجه را در نظر بگیرید. با بررسی سوابق میرکاظمی تجربه یا تحصیلاتی مرتبط با برنامه و بودجه  دیده نمیشود. همچنین بررسی سوابق ایشان نشان میدهد که به هیچ عنوان چنین فردی با سابقه وزارت نفت و بازرگانی را نمیتوان تنها مجری سیاست های ابلاغی از سوی مسئول اقتصادی کابینه در دولت دانست.

به عنوان یک نمونه دیگر انتخاب محسن رضایی به عنوان معاون اقتصادی رئیس جمهور شائبه هم‍پوشانی و تعارض وظایف میان این معاونت و وظایف محول شوده به معاون اول را ایجاد میکند خصوصا اینکه سطح بالای تجربه و جایگاه سیاسی – مدیریتی آقای رضایی فرض حاشیه ای بودن معاونت اقتصادی را بسیار بعید میکند.

البته باید توجه داشت که در تحلیل از منظر مدیریت نوین هیچگاه نمیتوان گفت که همواره یکپارچگی و هم نظر بودن اعضا مطلوب است. بلکه به عکس در بسیاری موارد توصیه میشود که با اقداماتی رنگ تنوع و تفاوت به تیم های مدیریتی اضافه شود تا برایند کلی تیم خلاق تر و گیراتر باشد. اما باید دید گزینه هایی که به آن اشاره کردیم میتوانند نمونه های یک تنوع مطلوب باشند یا خیر.

به این منظور ابتدا لازم است توجه داشته باشیم که تنوع مطلوب تیم های مدیریتی حاصل از تنوع در مکاتب فکری افراد است. این تنوع است که منجر به خلاقیت و اثرگذاری بیشتر برایند تیم میگردد چرا که افکار مختلفی را از نحله های متفاوت در کار تیم دخیل کرده است. در مقابل تنوع و اختلافی که حاصل تفاوت در نحله های فکری نباشد چیزی جز تعارض بی نتیجه نیست.

حال دیگر نیازی به بحث مصداقی نیست. پر واضح است که تفاوت های موجود در این کابینه کمتر در عرصه نحله های فکری و نظری است لذا به نظر نمیرسد که این تفاوتها ارزش افزوده ای ایجاد کنند.

تحلیل مدیریتی کابینه رئیسی: بررسی میزان تناسب کابینه دولت سیزدهم با شرایط امروز کشور

تا بدین جا دو موضوع کلی را متوجه شده ایم. اولا اینکه کابینه انصافا بی ربط نیست و هر یک از وزرا کمابیش در عرصه ای که انتخاب شده اند دارای تخصص و تجربه نسبی هستند. ثانیا بررسی کردیم که به طور کالی هماهنگی خوبی در کابینه وجود دارد و کابینه منسجمی ایجاد شده که البته چند مورد ناهماهنگی جدی در آن وجود دارد.

حال لازم است بررسی کنیم که آيا این کابینه با وضعیت موجود کشور نیز تناسب دارد یا خیر؟

حالا که بیش از ده سال از ورود به سراشیبی هولناک اقتصادی گذشته است و دولتی که با شعار تغییر این وضعیت به میدان آمده است باید با تیمی تحول ساز به میدان می آمد. بر این اساس باید ببینیم آیا مقامات و مدیران عالی این دولت ویژگی های مدیران تحول ساز را دارند یا خیر؟

بررسی ویژگی های رفتاری مدیران تحول ساز و تطبیق این ویژگی ها با مدیران عالی دولت نیازمند بررسی های دقیق جداگانه است. با این حال به طور کلی میتوان گفت بسیاری از ویژگی ها از جمله کاریزمای شخصیتی یا خبرگی برجسته در تیم کابینه پر رنگ نیست.

از سوی دیگر باید توجه داشت که مهمترین مسئله برای ایجاد تحول اقدامات رفتاری مدیران است و نه ویژگی های شخصیتی. از این رو این میتوان امیدوار بود که کابینه با اتخاذ اقدامات رفتاری شایسته و حساب شده در این عرصه نیز موفق عمل کند.

تحلیل مدیریتی کابینه رئیسی: موتور جت کابینه

تحلیل مدیریتی کابینه رئیسی بدون در نظر گرفتن موتورهای جت این کابینه کامل نیست. منظور ما از موتور جت استفاده از افراد یا تیم هایی است که بخشهایی را که عمدتاْ نقش حاشیه ای داشته و باری بر دوش کلیت سیستم بودند تبدیل به یک عامل پیشبرنده میکنند. در بسیاری از متون مدیریت اجرایی از این تیم ها به عنوان بوستر یاد میشود. در بخش گذشته تبیین کردیم که بررسی سوابق و تخصص اعضای کابینه نشان میدهد که نمیتوان از اغلب اعضای کابینه توقع داشت که ابتدائا به صوت ویژه و تحول ساز ظاهر شوند.

با این همه باید توجه داشت که توقع چنین مسئله ای باید متناظر با داشته ها و ظرفیت ها باشد. بر این اساس شاید نتوان مدیرانی طراز اول و تحول ساز (نه صرفا دارای تخصص و سابقه مرتبط) برای تمامی پست های اجرایی یافت. این مسئله با عطف نظر به اهمیت حفظ انسجام کابینه و اهمیت سابقه و تجربه مستقیم روشن تر میشود. به عبارت ساده تر حفظ انسجام کابینه و اهمیت تجربه مستقیم هر یک امکان استفاده از بسیاری از مدیران توانمند را محدود میسازد. به هر روی برخی از مدیران توانمند کاملاْ در جناح مقابل  دولت هستند و استفاده از آن ها به آسانی ممکن نیست.

از سویی بدنه بسته برخی از وزارتخانه ها در سالهای گذشته باعث شده است که افراد معدودی دارای تجربه مستقیم از آن وزارتخانه باشند. در نهایت باید توجه داشت این عملکرد نهایی کل تیم است که مهم است و نه تک تک افراد لذا شاید بتوان با عطف نظر به این مسئله از برخی گزینه ها عبور کرد.

بر این اساس روشن گردید که نمیتوان توقع داشت که تمام اعضای کابینه را از مدیران فوق قوی و تحول ساز انتخاب کرد. در این میان راه حلی که میتواند جبران کننده این مسئله باشد استفاده از بوستر هاست. منظور انتخاب مدیران فوق قوی و تحول ساز در پست هایی که نادیده گرفته شده اند اما ظرفیت اثرگذاری بالایی دارند. یک مدیر تحول ساز میتواند چنین بخشهایی را به نحوی پیشرفت دهد که چند بخش دیگر نیز به دنبال آن کشیده شده و به پیشرفت دست یابند. یک نمونه بارز از این موارد انتخاب آقای مهندس ضرغامی برای وزارت گردشگری است که میتوان از ایشان انتظار داشت با تحول در آن وزارت خانه به عنوان بوستر در بدنه اقتصادی دولت عمل کنند.

با این همه پست های کلیدی دیگری نیز وجود دارد که امکان استفاده از بوستر در آن فراهم بوده اما نادیده گرفته شده است. در این عرصه باید توجه داشت که مهمترین عامل تعیین کننده شرایط زمان و مکان است. به عنوان نمونه شرایط بحران کرونا یا تحریم های اقتصادی هر یک میتوانستندبه نحوی بسترساز پیشروی در عرصه های خاص شوند اگر موتور جت مناسب در محل های مرتبط استفاده میشد.

شاه کلید فراموش شده: هسته فکری و نظریه محوری زیربنای دولت سیزدهم

سرانجام مهمترین مسئله بررسی هسته فکری و نظریه محوری دولت است. چیزی که به نظر میرسد بیش از همه در کابینه دولت سیزدهم نادیده گرفته شده است. برای تحلیل وضعیت این عنصر در دولت سیزدهم لازم است ابتدا تبیین کوتاهی از نقش هسته فکری و نظریه محوری در میزان توفیق دولتها داشته باشیم.
امروزه توجه به مبانی نظری و فلسفی صرفاْ محدود به عرصه های نظری مدیریت جامعه نیست و در اجرایی ترین عرصه ها نیز به اهمیت و اثرگذاری این موضوع اذعان میشود تا جایی که در مدیریت بحران های بزرگ و جهانی مثل مدیریت بحران کرونا نیز بر نقش مبانی نظری و فلسفی تاکید گردیده و در معتبرترین آثار بین المللی در موضوع مدیریت بحران کرونا به این مسئله پرداخته شده است.
توجه به مبانی نظری در اولین و پایین تر سطح به معنی روشن و مشخص بودن اصول نظری است که رهنمون و زیربنای مدیریت جامعه خواهد بود. بر این اساس باید گفت این مسئله برای دولتها در تمام جهان امری لازم و ضروری به حساب میآید که در بسیاری از موارد نقش مهمی در به قدرت رسیدن دولتها و جلب آرا عمومی به آنها دارد. در جمهوری اسلامی ایران نیز اغلب دولتها گفتمان نظری خاص خود را داشتند که در برخی موارد این گفتمان به صورت مدونتر و شناخته شده تر مطرح گردیده و در برخی موارد در سطح کلی و شفاهی باقی مانده است.
به عنوان نمونه دولت اصلاحات با محوریت حلقه کیان توانست مبانی نظری خود را تا حد قابل قبولی ابتدا مشخص کرده و تبیین کند و سپس در ترویج و توجیه آن بکوشد. در دولت احمدی نژاد نیز آنچه تحت عنوان حلقه بهار از آن یاد میشود تلاشی ناتمام در همین راستا بود. در دولت روحانی نیز حلقه نیاوران تا حدودی تلاش کرد عملکردی مشابه حلقه کیان داشته باشد که از جهات مختلفی در این امر ناکام بود.
با این همه نکته حائز اهمیت این است که نباید توجه به مبانی نظری در دولت آیت الله رئیسی در حد راه اندازی یک جایگزین و نمونه جدید برای این حلقه های فکری باشد.

موضوع نقش هسته فکری ونظریه محوری در موفقیت دولت سیزدهم بحثی مهم و شایسته توجه است. از این رو در ادامه در مباحثی مجزا به آن خواهیم پرداخت.