حوزه های علمیه به عنوان مرکز اصلی آموزش و پژوهش در علوم اسلامی سنتی امروزه دچار چالش‌های زیادی شده‌اند. از یک سو شیوه‌های آموزشی و مسائلی که به آن‌ها پرداخته می‌شود و از سوی دیگر کیفیت خروجی‌های این نهاد مورد بحث بوده است. در این مقاله تلاش شده است تا تحلیلی در رابطه با چگونگی مدیریت مالی حوزه‌های علمیه علی الخصوص مسئله تخصیص بودجه به این حوزه‌ها مورد بررسی قرار گیرد.

آیا باید به حوزه‌ی علمیه بودجه داد؟

? از همان چند سال قبل که گرفتن بودجه برای حوزه ها شروع شد گروهی از بزرگان با این تخصیص بودجه مخالفت کردند؛

دلیلشان این بود:

“حوزه ی وابسته به بودجه ی دولتی دیگر زبان گویای اسلام نخواهد بود؛

↩️ و اگر زمانی به هر دلیلی این بودجه قطع شود نخواهد توانست به حیات خود ادامه دهد؛

↩️ نیز چنین بودجه هائی موجب بد نامی روحانیت خواهد شد؛

زیرا این گمان را تقویت می کند که ما حکومتی به پا کرده ایم تا از آن ارتزاق کنیم؛

↩️ و لذا گرفتن بودجه ی دولتی تحت هر عنوانی موجب از دست رفتن اعتبار روحانیت در پیش مردم خواهد بود”.

⏹ موافقان نیز رشد و توسعه ی دین داری در جامعه را مرهون توسعه ی حوزه می دانستند و می گفتند:

“توسعه ی حوزه ها بدون استفاده از امکانات دولتی میسر نیست؛

↩️ و این از وظائف دولت اسلامی است که به حوزه کمک کند”.

?برادران ما در گروه دوم توانستند نظریه ی خود را عملیاتی کنند؛

↩️ و قضیه را مطابق نظر مبارک خودشان پیش بردند؛

?اکنون هر ساله در فصل بودجه با هجمه ای از پرسش ها مواجهیم؛

↩️ و در آخرین واکنش، سخنگوی محترم حوزه، طرح مسأله را به تلويزيون بى بى سى نسبت دادند؛

? در کلامی ديگر، یکی از این برادران فرموده اند:

“دولت، تنها برای بازسازی ساختمان های حوزوی به حوزه های علمیه بودجه می دهد”.

⏪ من از این برادر محترم چند پرسش دارم:

حقوق ماهانه ی چند هزار کارمند حوزه های خواهران و برادران در سراسر کشور (که اکثریت آنان طلبه اند) از کجا تأمين مى شود❓

حقوق ماهانه ى اساتید مدارس تحت برنامه در قم و مدرسان گرامی جامعة المصطفى و تمامی بودجه ی برخى از مؤسسات داخل حوزه از چه منبعی تأمين مى گردد❓

مخارج ساخت مدارسی که در ده سال گذشته در کشور ساخته شده اند از کجاست❓

بودجه ی مراکز استانی حوزه را کدام یک از خیرین تأمين مى نمايند❓

ما به هيچ عنوان نباید به سرمایه ی “راست گوئی” خودمان که عالمان دینی قرن ها آن را حفظ فرموده اند چوب حراج بزنیم؛

⭕️ به نظرم بهترین کار در شرائط حاضر، شفاف سازی صادقانه ی بودجه است؛

↩️ باید به مردم توضیح داده شود که نود و پنج در صد طلاب از حقوق تأمين شده توسط بودجه هاى دولتى هیچ بهره ای ندارند؛

⏺ این عادلانه نیست که اکثریت طلاب عزیز ما از حقوق دولتی بی بهره باشند و ملامت دیگران را هم تحمل کنند.

✅ دومین پیشنهادم این است که مدیریت محترم حوزه با تشکیل کارگروهی از نخبگان حوزوی به بررسی کارشناسانه ی موضوع، اقدام فرمایند و اگر به ادامه ی این مسیر اطمینان دارند لا اقل اذهان منتقدان درون حوزه را در حد امکان قانع بفرمایند.

✍? محمد رضا نائینی