اندر باب یک حلقه گم شده، باز تنظیم دستگاه محاسبتی با احتساب برکت

کسب منافع حداکثري از تصمیمات اخذ شده، همواره از مهم‌ترين اهداف مطالعاتی و اجرايي مديريت بوده است. در حالی که اکثر تحقيقات صورت گرفته در اين زمينه با اجتناب از ماوراء ماده مسائل مديريت را صرفا در سطح محسوسات مادی بررسی نموده و منحصر کرده‌اند، تعالیم اسلامی و تجربیات عملی از وجود عوامل موثر دیگری بر نتیجه امور خبر می‌دهد. عواملی که با بسنده نمودن به محاسبات مادی قابل درک نیست.

در جهان علیّت، آن‌چه در میان الهیون و ماده‌باوران بر آن اتفاق است آن است که جهان پیرامون ما، جهانِ وسایل و اسباب است. به این معنی که به جهت دست‌یابی به هر هدفی نیاز است تا از اسباب و وسایل مناسب استفاده شود. اندیشه اسلامی(بر خلاف ماده‌باوران که اسباب را منحصر در دنیای مادی می‌بینند) بیان می‌کند که نه تنها اسباب به اسباب محسوس دنیایی منحصر نشده، بلکه هیچ سببی جز به علم و اراده‌ی خداوند متعال تاثیری نداشته و خداوند خالق آن‌ها ست. علاوه بر این، مطابق آنچه در احادیث(کافی، جلد1، ص183) آمده است، خداوند ابا دارد که اشیاء جز از طریق آن جریان یابد و پس برای هر مسببی سبب و برای آن عملی قرار گرفته است. یکی از مواردی که دستگاه محاسباتی ماده‌باور نسبت به آن بی‌توجه و در درک آن ناتوان بوده است، مفهوم «برکت» است.

مفهوم برکت را می‌توان یکی از پربسامدترین مفاهیم به‌کار رفته در فرهنگ و رفتارهای جوامع مذهبی دانست. به عنوان مثال، جملات «مبارک باشه»، «خدا بده برکت»، «تبریک عرض میکنم» و… از استعمالات پرتکرار ریشه بَرَکَ در فرهنگ و زبان مذهبین عالم است. برکت در لغت به معنای نمو و زیاد شدن[1] و پدیدار شدن خیر در امور[2] است. در اصطلاح دینی هر زمان ثبوت در فزونی نعمت‌ها(چه مادی و چه غیر از آن) در مسیر خیر و حرکت به سمت کمال باشد، واژه برکت به کار می‌آید. در تعالیم اسلامی از قرآن(سوره انبیاء،50 و آیات دیگر قرآن)، برخی مکان‌ها مانند کعبه(آل‌عمران، 96)، برخی زمان‌ها به مانند شب قدر(دخان، 3)، برخی حالات به مانند رضایت بر روزی(بحارالانوار، ج 77، ص 185)، برخی نام‌ها به مانند محمد(كنزالعمّال، ح ۴۵۲۲۱)، برخی اعمال به مانند امر به معروف و نهی از منکر (تهذيب الأحكام، ج ۶، ص ۱۸۱) و انفاق (بقره، 245) و امور دیگری که با نام و نیت خدا و مرتبط با او باشد(المیزان فی التفسیر القرآن، ج1، ص15) و… به عنوان مبارک، افزاینده و برکت‌بخش یاد شده است.

با توجه به آن‌چه مرور شد، برکت و توجه به اسباب شامل(!) آن اثرگذاری زیادی بر نتیجه امور و تصمیمات مختلف دارد. حال آن‌که امروزه عده‌ی بسیاری از ما در محاسبه‌ی نتایج تصمیمات خود در سطوح مختلف فردی، خانوادگی، سازمانی و اجتماعی  از این عوامل موثر غافلیم(هرچند چندان عجیب نیست انسانی که از بدو تولد با عالم ماده و محسوسات مادی عجین بوده و دقت چندانی در درک ورای عالم و قوانین سخت‌شهود نداشته است و همینطور در محیط آموزشی نه چندان اسلامی رشد نموده است، وزن مناسبی به اینگونه عوامل ندهد). لذا امروز نیاز است هر فرد به عنوان یک مدیر تصمیم‌گیر(در سطوح مختلف) تا نگاه به مسائل از دید فرامادی و ملکوتی و در نظر گرفتن سنن الهی، محاسبات دقیق‌تری از نتایج تصمیمات خود انجام داده و خود را از برکات الهی محروم نسازیم.

[1] کتاب العین، ج5، ص368

[2] المیزان ج7، ص281