مسئولین چگونه می توانند مردم را راضی کنند

درباره پيچيدگى و گونه شناسى آن،سخن بسيار گفته شده است.اما آنچه که ما با عنوان پیچیدگی مرکب نامیده ایم،برخلاف تصور،ناظر بر جنبه های پیچیده وجود آدمیان نیست.بلکه برعکس،معطوف به کار های معمولی و عادی اکثریت مردم در واکنش به محرک های اجتماعی است.در واقع پيچيدگى مركب،حاصل زيست اجتماعى انسانى است و هرچه كه آدميان از زندگى در قبايل و عشاير پراكنده به سمت زندگى شهرى و شهروندى حركت كرده اند،موضوعيت واهميت بيشترى يافته است.به بيان ديگر ،از آنجاكه زندگى شهرى و شكل گيرى دولت هاى مدرن،بسيارى از دغدغه هاى زندگى را از سطح فرد و خانواده و قبيله،به دولت و قانون و ديوان سالارى منتقل ميكند،روابط افراد و بخش هاى جامعه با كليت جامعه كه به دولت سپرده شده است،حساسيت و اهميت بيشترى پيداميكند.توقعات مردم از دولت هاى مدرن ،روزبروز رو به افزايش است و به همين ميزان،دخالت دولت ها در شؤون زندگى شهروندان و برداشت از منابع مشاع و ايجاد تعهدهاى ملى مشروعيت بيشترى مى يابد. از آب و برق و بهداشت و واكسيناسيون و بيمه و بازنشستگى تا چاپ اسكناس و حفظ ارزش پول ملى و حل و فصل شكايات و جرايم و نهايتا امنيت داخلى و امنيت ملى دامنه مسؤوليت هاى حكومت است.طبيعى است كه اين گستره عظيم مسؤوليت و اين ميزان از وابستگى شهروندان به دولت،استعداد بروز گونه هاى متعددى از پيچيدگى را بالا ميبرد. اما آنچه كه موضوع بحث ماست،پيچيدگى مركب است. پيچيدگي مركب ،ذهن پايه و نشأت گرفته از ذهنيت جماعت هاى انسانى است .نوعى پيچيدگى خود ساخته و افتادن در پيله هاى شاكله جمعى خود است.نوعى غفلت خود ازخود و كشمكش خود با جنبه مغفولى از خود است.ناشى از گم كردن زنجيره علت ها و معلول هايى است كه باچند واسطه به خود ميرسد،اما خودى كه از خود درحجاب است.غلظت و ضخامت اين حجاب ناشى از همان گستره وسيع مسؤوليت هاى دولت و توقعات مردم است و هر چه نصاب مردم سالارى دولت بيشتر باشد،رابطه دولت (به عنوان متولى كليت و امر عمومى) و افراد و بخش هاى مختلف جامعه،حساس تر و استعداد بروز پيچيدگي مركب بيشتر و بيشتر خواهد شد.چراكه توقعات مردم پايانى ندارد .افراد و بخش هاى مختلف جامعه،دائما درحال مطالبه و سهم خواهى هستند و دولت ها و دولتمردان هم ناگزير از چاره جويى و پاسخ گويى به مطالبات. هرچه مردم سالارى تازه كارتر و مطالبات عقب افتاده تاريخى بيشتر باشد ،باز هم تشديد كننده پيچيدگي مركب است.وضعيتى كه ميتوان آن را كمال زدگى اجتماعى ناميد .حاكى از دره عميق بين انتظارات و واقعيت ها.شايد هزينه گذار از مردم سالارى نابالغ و خام به مردم سالارى كارآزموده و پخته،كمتر از هزينه گذار از استبداد به مردم سالارى نباشد،هرچند نوع هزينه ها متفاوت است. آنچه که وضعیت را پیچیده و گذار به مردم سالارى كارآزموده و به تبع آن ديوان سالارى كارآزموده را پر هزينه میکند،تکثر و در هم تنيدگى کنش ها و دستپاچگى دولتمردان و از همه مهمتر، تاخیر در بروز آثار و تنوع پیامدهاى راه حل هاى دم دستى است.راه حل هاى دم دستى دولتمردان،غالبا دوران ماه عسل شيرينى دارند و احساس خوبى در ذهن عموم مردم ايجاد ميكنند. اما اين ماه عسل،در يك هتل اجاره اى است .بديهى است كه اين روزهاى خوش به سرعت سپرى ميشود و موعد بازپرداخت اقساط فراميرسد.

پيچيدگي مركب باعث ميشود كه عروس و داماد نه تنها از قسطى بودن شب هاى اقامت در اين هتل باخبر نباشند،بلكه با خيال راحت،قصد اقامت كنند و اين ماه عسل اجاره اى را ،بهارانه سالى نكو و سال هاى نكوتر بعدى به شمار آرند.اين گونه ، بهار كه فصل كشت و كار است به ماه عسل ميگذرد و به تدريج زير پوست سياست هاى دولتمردان ماه عسلى آشكار ميشود.كسى باور نميكند كه اين صورت حساب سنگين،مال همان چند صباح باشد.اما زمان توقف نميكند. پدر پولدارى كه هزينه هاى مارا بدهد وجود ندارد. بر خلاف انتظار ما ناهار مجانى دركار نيست و پنير مجانى فقط در تله موش پيدا ميشود.اما به جاى اينكه صورت حساب را با دقت بخوانيم و حساب و كتاب زندگى دستمان بيايد ، شروع ميكنيم به اعتراض. اما مخاطب اين اعتراض كيست؟واقعا كسى غير از ما مسؤول وضعيت مانيست.مايى كه براى استخدام انبوه كارمندان در دولت و نهادهاى عمومى در دوران ماه عسل پيش قدم بوديم،مايى كه دنبال اجراى كارخانه هاى آب بر در مناطق كم آب بوديم،مايى كه عامل جدا كردن رابطه سرمايه گذارى هاى صندوق هاى بازنشستگى با تعهداتش بوديم ،مايى كه با پايين نگه داشتن قيمت حامل هاى انرژى،فرصت سرمايه گذارى براى بهينه سازى مصرف را ازدست داده ايم،مايى كه با صرف درآمد هاى ارزى در مناطق مركزى فرصت فعال كردن ظرفيت هاى بالقوه سواحل مكران را از دست داده ايم…اين ما،همان خودى است كه از آن در حجابيم…
اين ها،بخشى از فهرست صورت حساب هاى ماه عسل اجاره اى است كه بايد براى گذار از مردم سالارى تازه كار به مردم سالارى كارآزموده و به تبع آن ديوان سالارى كارآزموده ، پرداخت شود. در اين دوره گذار، ماه عسل هاى اجاره اى همچنان استمرار دارد و صورت حساب ها هم،طبيعتا در حال صادر شدن است.اما گرد و غباركمال زدگى اجتماعى كه از عوارض دوران گذار به كارآزمودگى است،اجازه فهم نسبت سياست هاى ماه عسلى با صورت حساب هاى زير پوستى را نميدهد.البته دشمنى دشمنان و بدخواهان در بالا بردن هزينه دوره گذار هم مزيد برعلت است.اما نوشداروى اين درد تاريخى ،خودفهمى و رجوع به ميثاق هاى مشترك و شكيبايى و تقويت پيوندهاى اجتماعى و پرهيزگارى است…
✍? دکتر حمید فرتوک زاده
اصبروا و صابروا و رابطوا و اتقواالله