رفيق بد يا زغال خوب ؟ بازار ارز در محاصره گازانبرى پيچيدگى هاى تكنيكى و پيچيدگى هاى مركب

پرفسور حمید رضا فرتوک زاده
استاد تمام مدیریت و تحلیل سیستم‌ها

درباره وضعيت پيش آمده در مورد ارز،گفتيم كه هم پيچيدگي مركب دارد و هم پيچيدگي تكنيكى.پيچيدگى تكنيكى يا رفيق بد، عمدتا درطرف عرضه است و ريشه اش به تحريم ها و دشمنى هابرعليه منافع ملى ايران برميگردد.البته موج جديد عوامل تشديد كننده پيچيدگي تكنيكى،مسائلى است كه در دوسال اخير براى كانال هاى انتقال ارز و حواله هاى دلارى ايجاد شده است. مثلا ماليات ارزش افزوده در دوبى و مشكلات ايجاد شده در هالك بانك تركيه و پرونده رضا ضراب و بازرسى هاى نوبه اى fatfاز پيشران هاى اصلى موج جديد پيچيدگي تكنيكى است. طبيعى است كه براى حل و فصل نسبى و تعديل آثار مخرب اين موج جديد،بايد متناسب با آن، كانال هاى جديد را توسعه داد ،ديپلماسى اقتصادى را تقويت كرد و اختلال هاى طرف عرضه را به حداقل رساند.به نظر ميرسد كه مسؤلان دولتى اعم از بانك مركزى و دستگاه ديپلماسى ،ازهمه ظرفيت هاى ممكن براى گشودن اين بن بست ها استفاده نكرده اند يا با تاخير وارد عمل شده اند.احتمالا اين تاخير به دليل خوش بينى بيش از حد نسبت به برجام ويا دست كم گرفتن دشمنى ها و بدخواهى هاى بازيگران منطقه اى و فرامنطقه اى بوده است.
اما پيچيدگى مركب،ياهمان زغال خوب،عمدتا در طرف تقاضا است كه ذهن پايه است و به انگاره ها و رفتار هاى طرف تقاضا بستگى دارد. اما موج جديد پيچيدگى مركب چگونه تشديد شده است؟گفتيم كه ريشه اصلى مساله به تفاوت نرخ تورم داخلى با متوسط تورم منطقه دلار و فرسايش تدريجى قابليت هاى اقتصاد ملى برميگردد.البته اين شكاف لزوما عامل پيچيدگى مركب نيست،بلكه زمانى باعث تشديد پيچيدگي مركب ميشود كه با سياست هاى حمايتى دولت براى حفظ قدرت خريد عمومى از طريق سركوب نرخ ارز، استمرار يارانه هاى غيرهدفمند،ناتوانى در مهارتكفل هاو نهايتا افزايش پايه پولى فراتر از توان بخش واقعى اقتصاد ، تلاقى پيدا ميكند.با استمرار سركوب نرخ ارز تحت فشارهاى سياسى،حداقل سه چرخه تقاضا براى دلار فعال ميشود.اگرچه نقش دولت و بانك مركزى در مهار پيچيدگى مركب بسيار مهم است،اما ساير بازيگران صحنه سياست و اقتصاد و رسانه،مسئوليت شان كمتر نيست…

ادامه دارد…